We moeten af van hardnekkige misverstanden over de milieu-impact van wegwerpplastic, zegt de Amerikaanse professor Shelie Miller. "Als we ons daarop blindstaren, dreigen we het probleem gewoon te verschuiven."
Er bestaan nogal wat misverstanden over plastic voor eenmalig gebruik, stelde professor Shelie Miller van de Universiteit van Michigan (VS) vast. In een artikel in het hoogaangeschreven wetenschappelijke blad Environmental Science & Technology probeert ze vijf van die misverstanden de wereld uit te helpen. Ze beroept zich op 71 wetenschappelijke studies. Cruciaal daarin zijn de zogeheten 'levenscyclusanalyses' (LCA's), die de milieu-impact van een product in kaart brengen van de grondstof-ontginning, over productie en gebruik tot de afvalverwerking. Daarbij worden energiegebruik, uitstoot van broeikasgassen, landgebruik, effect op luchtvervuiling, toxiciteit enzovoort in rekening gebracht.
"Veel heersende opvattingen stroken helemaal niet met de wetenschappelijke kennis", schrijft Miller. "Er wordt te veel nadruk gelegd op het afval. Andere, minder zichtbare aspecten, blijven buiten beeld. Daardoor dreigen we op beleid uit te komen dat ongewenste neveneffecten creëert en de problemen gewoon verschuift."
Misverstand 1: Verpakking bepaalt de milieu-impact van een product
Klopt niet, zegt Miller. De verpakking maakt hooguit enkele procenten uit van de milieu-impact van een product. Het product zelf heeft bijna altijd een veel grotere impact. ‘Maar consumenten hebben de neiging om vooral naar de verpakking te kijken’, aldus Miller.
Meer nog: soms kan verpakking de levensduur verlengen en dus de milieu-impact verkleinen. Dat is het geval bij voeding.
Misverstand 2: Van alle verpakkingen is plastic het minst milieuvriendelijk
Uit verschillende LCA's blijkt dat plastic minder weegt op de meeste milieufactoren dan glas of metaal. Vergeleken met karton is het beeld meer diffuus. De goede score van plastic is meestal te danken aan zijn lagere gewicht en bijgevolg mindere uitstoot bij transport en aan het feit dat er minder van nodig is voor dezelfde verpakkingsprestaties.
Misverstand 3: Herbruikbare materialen zijn altijd beter dan wegwerpplastic
Alleen als ze heel vaak hergebruikt worden, zijn die materialen te verkiezen. Als je ze moet wassen, komt er een nadelig effect bovenop. Een vaak geciteerde studie van het Deense milieubureau becijferde dat je een katoenen zak bijna drie jaar moest gebruiken voor het beter scoorde op broeikasgassen dan wegwerpzakjes van plastic.
Er dreigt voor Miller zelfs een worstcasescenario wanneer producten die bedoeld zijn voor langdurig gebruik door de gebruikers snel weggegooid worden.
Misverstand 4: Recycleren is altijd te verkiezen
In het recyclageproces gaat materiaal verloren of het wordt kwalitatief minderwaardig. Recycleren is voor Miller uitstel van executie. "Ooit komt het materiaal toch bij het afval." "Recyclage heeft zeker zijn voordelen maar is niet het summum, zoals vele consumenten lijken te denken." Het heeft alleen impact als het kan vermijden dat er vers ('maagdelijk') materiaal gebruikt wordt.
Misverstand 5: Een evenement met zero plasticafval, heeft de kleinste milieu-impact
Toch niet, zegt Miller. Ze heeft de vergelijking gemaakt in wat ze een 'gedachte-experiment' noemt. De gunstigste milieu-impact doet zich voor als je de rundsburgers op een festival vervangt door vegetarische alternatieven. Dan spaar je 386 kilogram CO2 uit per persoon. De porties vlees verkleinen is de op een na beste ingreep: een CO2-winst van 96 kilogram. Naar zero afval streven levert 3 kilogram uitgespaarde CO2 op en je plastic afval voor honderd procent recycleren 1,4 kilogram minder koolstofdioxide.
'Plastic soep'
Een belangrijke afwezige in het artikel is de schade die plastic afval in de natuur aanricht, denk aan de 'plastic soep' in de oceanen. "Het is erg moeilijk dat te becijferen. Ik ken geen studies die dat gedaan hebben", laat Miller weten via e-mail. "Uiteraard is de schade aan het mariene milieu een reden tot bezorgdheid, ik wil die zeker niet minimaliseren."
Miller benadrukt dat ze niet de pleitbezorger is van 'meer plastic' maar van 'minder consumptie'. "Er zijn inspanningen nodig om de gevolgen van wegwerpplastic te verkleinen. Maar dat is slechts één stukje van de puzzel. Als we ons blindstaren op afval, zullen we nooit de duurzame consumptie bereiken die we willen."
Geen rietje
Daarin geeft Karl Vrancken, onderzoeksleider circulaire economie bij de Vlaamse instelling voor technologisch onderzoek, Vito, Miller gelijk. "We moeten af van het afvaldenken en meer in materialen en kringlopen gaan denken. Als we het hebben over wegwerpplastic is het niet het ‘plastic’ dat een probleem is maar het 'wegwerp'. Ook wegwerphout of -papier is te mijden."
Het thema is nu in de mode, stelt Vrancken vast. Europa heeft de plastic wattenstaafjes en rietjes verboden. "Komen er metalen rietjes in de plaats dan schieten we er niet veel mee op, want die hebben een grotere voetafdruk. Beter is: geen rietje."
Het hele plaatje in het oog houden, betekent niet dat we het (plastic) afvalprobleem terzijde mogen schuiven, waarschuwt Vrancken. "We moeten naar een nul-uitstoot van broeikasgassen tegen 2050. Zelfs al vormen die plastic dingen maar een klein percentage, we gaan ze er toch uit moeten halen. In die zin zou ik de inspanningen voor minder afval op festivals zeker handhaven. Al is het maar om opvoedkundige redenen. De festivalgangers nemen de boodschap mee naar huis en passen hun gedrag daar hopelijk ook aan."
Bekijk zeker ook deze eventplanner.tv aflevering:
