Transcript
Iedereen heeft wel eens wat last van stress; de één wat meer dan de ander. Maar wat is stress nu eigenlijk? En hoe pak je het aan?
Dag Benjamin, welkom in onze studio.
Goeiemiddag.
Stress, wat is dat nu eigenlijk?
Ja, je vliegt er onmiddellijk in. Stress, wel... Stress heeft natuurlijk veel betekenissen en hoe dat vaak gepercipieerd wordt, is dat dat eigenlijk iets negatiefs zou zijn. Als ik vraag aan iemand: "waaraan denk jij als je denkt aan stress?"
Te veel werkdruk. Te veel... Ja, meestal ook werk gerelateerd.
Ja, en te veel. En dat is vaak hoe dat stress gepercipieerd wordt. Dus ik was erover aan het nadenken: hoe kan ik er anders over nadenken om te tonen dat stress eigenlijk vanuit een prikkel komt. Namelijk: stress is een hoeveelheid en duurtijd van prikkels. En prikkels zijn ook leuk. Als iets niet prikkelend is, dan is het saai. Voilà, dat is onze comfortzone. En als het een beetje prikkelend is; dat het spannend is, dat het leuk is, dan wordt het positieve stress.
Ja dat is waar, want bijvoorbeeld met opnames... Elke keer als we een opname doen is het toch nog altijd een klein beetje stress, maar dat is ook weer nodig om het niveau hoger te tillen.
Absoluut, dat is leuk, hè? En dat maakt het leven spannend. Stel je voor dat je volgende partner, (als je er nog eentje zoekt natuurlijk), dat dat niet prikkelend is, dat dat niet spannend is, dat is toch niet wat je wilt? Het zelfde met ons werk: we willen uitgedaagd worden. We willen vooruitgaan. Dus we hebben die prikkels nodig in ons leven. Wat we echt zien gebeuren is dat zeer veel mensen te veel en te lang geprikkeld worden.
Ja, wat is dan te veel en te lang?
Te veel is natuurlijk bijvoorbeeld werkdruk. Dat mensen te veel werken. Dat ze 's avonds ook nog hun mail zitten te beantwoorden. Dat er een hele hoge druk is, en dat die druk maar blijft aanhouden. Dus dat zou te veel zijn. En te lang, dat is eigenlijk ook een beetje onze cultuur, namelijk: we zijn altijd bezig.
Dus stress kan positief zijn, maar we hebben ook stress die dan negatief voor ons werkt. Hoe moeten we daar dan mee omgaan?
Ja, dat is een goede vraag. Ten eerste vind ik één ding belangrijk ook: vaak doen we onszelf die stress ook wel een beetje aan, omdat dat leuk is natuurlijk, maar op een bepaald moment is het dan niet meer leuk. Dus wat ik zeker niet wil zeggen is: "stop met uzelf in prikkelende situaties te begeven", want dan is het leven ook niet meer interessant natuurlijk.
Ja, dan wordt het een beetje saai.
Plus dat dat ook bijna onmogelijk is. Stel dat u uw deur dichtdoet, dan is er toch nog altijd iets, hè? De hond van de buren begint te blaffen... Dus daar sta ik zeker niet voor, maar er zijn voor mij twee sporen, twee stappen in het aanpakken van stress, en de eerste is bewust zijn. Je moet eerst weten dat je het hebt. En vaak weten we het eigenlijk niet of zijn we ons niet bewust van hoeveel spanning... Want prikkels vertalen zich naar spanning in ons lichaam en in onze geest en in onze gevoelens. We zijn ons niet bewust van hoeveel spanning we eigenlijk meesjouwen. Dus we staan op: "oei, oei, oei, ik moet dat en dat doen. En het is te hopen dat dat niet gebeurt, en die file..." En we zijn eigenlijk vaak nogal gespannen.
Dus er eigenlijk aandacht voor hebben?
Ja, dat is absoluut het eerste. Dus gewoon dat we weten... Dat we leren voelen... Dat is het eerste wat ik doe met mensen die bij mij komen, van: "hoe is het eigenlijk nu met u?" En dat we dan leren voelen, van: "oeh, dit geeft mij veel spanning, vandaag ben ik relaxed wakker geworden". Als we dat niet hebben, dan wordt het zeer moeilijk om daar iets aan te doen. Omdat we eigenlijk blindelings aan het werken zijn. En mensen vragen vaak grote oplossingen, hè? Los dat een keer op voor mij, dat ik weer kan gaan werken.
Misschien makkelijk, hè? "Dat ik terug de stress aankan."
Ja, dat ik er weer voor kan gaan. En voor een stuk gaat dat ook, dat ga ik straks ook wel zeggen. Maar het eerste is: je moet het gewoon weten, dat je het kunt reguleren. En dat bewustzijn dat valt eigenlijk voor ons uiteen in vier dimensies. Omdat dat niet alleen de fysieke spanning is; je kunt natuurlijk vaak voelen in onze schouders, in onze onderrug, in ons achterhoofd... Daar stapelt veel spanning op, ook in onze maag. Dus dat zijn de fysieke signalen, maar er zijn evengoed emotionele signalen. Dus gevoelsmatige signalen. Bijvoorbeeld dan ben je prikkelbaarder, dan ben je moeilijker in de omgang, dan kan je minder goed tegen kritiek. Dan voel je je een beetje verdrietig of moedeloos. Voor mij is bijvoorbeeld een signaal: Als ik bij gewoon banale liedjes, als ik daar ineens ongelofelijk emotioneel over word. Dan weet ik dat mijn spanningsniveau en mijn veerkracht, want het gaat ook over veerkracht, dat die nogal laag zit. Dus we hebben het fysieke en het emotionele. Ook het mentale. Dus bijvoorbeeld de concentratie. We kunnen ons minder goed concentreren, onze aandacht wordt versnipperd, maar ook geheugenproblemen. Dus één van de typische dingen is, wanneer mensen zeer veel stress hebben, dat ze dingen vergeten. Dat ze het gevoel hebben van: "er is van alles", en dat ze het niet meer kunnen vasthouden. En dat is echt zelfs fysiek onderzocht, dat ons geheugen daaronder lijdt. Dus mentaal wordt het ook gewoon moeilijker. Een heel belangrijke dimensie wat één van de oplossingen ook zal zijn is de rationele dimensie, en die van de zingeving. Namelijk: onze relaties lijden daar natuurlijk ook onder. Veel mensen gaan zich isoleren of zich juist verliezen in gezelschap. En dat heeft natuurlijk ook zijn effecten op de vraag: "wat zit ik hier eigenlijk te doen? wat is het nut van wat ik doe?" En al die vlakken spelen op elkaar in. En het laatste ding dat ik er misschien over wil zeggen is: één ding dat je kan doen om dat bewustzijn te vergroten, is een soort alarmprofiel te maken van uzelf, waarin u minstens 2 of 3 signalen in elke dimensie, dus in totaal 8 tot 12 signalen, dat je die op een blad zet, en dat je die ergens ophangt, en dat je daar regelmatig naar kijkt.
En misschien omgekeerd hangen zodat de mensen er niet op kunnen kijken?
Ja inderdaad, als je dit ziet... Maar dat geven we mee ook gewoon. Dat je dan weet, van: "oei, oei, oei "ik weet bij mijzelf dat als ik pijn krijg in mijn achterhoofd en als ik geïrriteerd ben in het verkeer", dat zijn twee van mijn signalen waarvan ik weet: "nu moet ik echt gaan opletten, nu is het tijd om gas terug te nemen". Dus als je dat niet weet, dan rijd je nog door en dan is het vaak al een beetje te laat. Dus dat eerste is dat bewustzijn. En dat aanpakken van stress doen we eigenlijk op drie verschillende sporen. Omdat dat toch eigenlijk drie onderscheidende aspecten zijn. En dat is ten eerste onze staat, namelijk: de staat van ons lichaam. Onze energie en ons stressniveau. Zijn we ziek? Zijn we gezond? Zijn we vitaal? Dus dat is één ding. Een tweede ding is onze manier van zijn. Dan gaan we werken aan onze persoonlijkheid, aan onze gewoontes, aan onze patronen. Eigenlijk de zaken die ervoor zorgen dat we terechtkomen in een bepaalde staat. We kiezen er namelijk voor om lang te werken. We kiezen ervoor of we zijn op één of andere manier perfectionistisch. En daardoor putten we onszelf uit en worden we ziek. Dus dat is een tweede spoor En een derde spoor is de omgeving. Dus dat we gaan kijken: wat is er eigenlijk in je omgeving wat ervoor zorgt dat je op een bepaalde manier leeft en dat je een bepaalde staat ervaart. En in feite: de staat is het makkelijkste om aan te werken maar heeft natuurlijk ook het minste fundamentele effect op de stress. Dus ik zal daar misschien over beginnen. Voor mij is de staat een beetje zoals een ketel die op het vuur staat. En de staat of omgaan met de staat is meestal het vuur even verminderen of de deksel eraf halen zodat de stoom eruit kan. Dus er zijn twee manieren om uw staat, om uw lichaam, uw batterij eigenlijk... Want het is een batterij die we gebruiken. En stress is... Stel u voor, als ik spreek over prikkels, dan is dat eigenlijk een elektrische lading. En hoe meer lading er in uw leven is, hoe sneller uw batterij leeg wordt. Dus twee dingen die we kunnen doen. Eén is ervoor te zorgen dat onze machine zogezegd minder energie verbruikt. En dan gaan we dat vaak op het lichamelijke vlak doen met relaxatieoefeningen, dus onze energie ontladen. Maar even goed gaan we sporten of een keer goed lachen met uw vrienden. Er is zelfs aangetoond in onderzoek dat regelmatig met uw vrienden iets fun, gaan spelen, dat dat een ongelofelijk goed effect heeft op uw stressniveau. Omdat veel stress mentaal binnenkomt en zich fysiek afzet in ons lichaam. En het is niet zo dat omdat de mentale stress weg is, dat de fysieke stress weg is. Dus die moeten we eruit halen. Door ten eerste dus te ontladen, door te zorgen dat de spanning in ons lijf afneemt. En een tweede ding is dat we onze batterij opladen natuurlijk, dat we ervoor zorgen dat er zoveel mogelijk energie beschikbaar is om met die lading om te gaan. En daar hebben we 4-5 vlakken. Dus voeding, slaap, beweging is natuurlijk belangrijk, ontspanning is ook belangrijk om op te laden. Omdat ons lichaam dan ook regenereert en zichzelf herstelt. En zoals ik al zei: fun, gewoon plezier.
Je zegt: we hebben de staat, zijn, hoe gaan we dan met zijn om?
De manier van zijn dat is eigenlijk onze persoonlijkheid, onze gewoontes. En dat is natuurlijk een beetje het psychologische gebied, dus dat is het gebied waar ook het meeste rond te doen is. En ook wel het gebied waar de grootste stukken van de oplossing liggen vaak. En namelijk: we nemen onze eigen verantwoordelijkheid. Wat kan ik zelf doen om ervoor te zorgen dat ik minder stress heb? En veel dingen die we ervaren in ons leven zijn eigenlijk ook een eigen keuze. En veel profielen die terugkomen zijn bijvoorbeeld: perfectionisme, dat is ook een beetje de ziekte van onze tijd omdat de druk zo hoog is en we willen het graag heel goed doen.
Maar is dat iets wat je kan aanpassen? Want vaak is dat ook gewoon een eigenschap van wie je bent?
Ja, ja, dat is waar. Je voelt het al: het is al moeilijker, hè? Ja, het wordt moeilijker. Dus de staat kunnen we onmiddellijk veranderen: mindfulness-cursus, beter eten, langer slapen, dat is allemaal gemakkelijk. Perfectionisme, dat is al... "Ja, hmm. Kun je dat aanpakken?" Ja, dat kan absoluut, maar je moet het ten eerste willen.
Ja, voor een perfectionist is dat natuurlijk heel moeilijk om dat dan toe te staan.
Ja absoluut, want vaak bijvoorbeeld met een perfectionist zit er een onbewuste trots in de kwaliteit van het werk. En de mensen voelen wel het nadeel van: "ja, ik ben uitgeput en ik ga te ver". Maar langs de andere kant zeg je: "ben je bereid om wat minder kwaliteit te leveren in ruil voor wat meer energie?"
Dan wordt het moeilijk?
"Jaaa, dat weet ik nog niet". Maar dat is wel de prijs die we moeten betalen. Iets anders is het pleasen, hè? Mensen tevreden willen stellen. Dus ten koste van zichzelf soms, dat is nog een typisch patroon. Of altijd sterk willen zijn, altijd de indruk willen geven van: "bij mij gaat het wel, bij mij is het niet moeilijk". En dat kost natuurlijk veel energie, want dat is een soort fort, een soort facade die dan ook weer energie opslokt en waardoor we onze gevoelens niet kunnen tonen. Wat dan heel vermoeiend is.
De laatste: omgeving. Hoe hebben we daar invloed op?
Zie je? Het wordt altijd moeilijker. Want het typische aspect is: verander gewoon uw omgeving.
Verhuizen...
Verhuis, verander van werk, en soms is dat ook aangewezen. Maar niet altijd. Maar de omgeving is er wel. En de reden dat ik het meeneem is omdat: het is niet omdat we er niet zo direct op kunnen inspelen dat we daar niets mee kunnen doen of dat we daar geen rekenschap van moeten nemen. Dus een eerste is weer dat bewustzijn: besef je wel in wat voor omgeving je leeft en hoeveel druk er vanuit die omgeving komt? Maar veel mensen denken: "mijn omgeving, mijn omgeving"... Maar eigenlijk iedere groep waar we deel van uitmaken, zelfs de Vlaamse cultuur en onze verenigingen en zo, hebben hun ongeschreven regels. En om daaraan mee te doen, moet je de regels volgen. Om erbij te horen volg je de regels.
Ja, er zijn bepaalde verwachtingen.
Als je geen Facebook hebt, zeker bij de jongeren, dan hoor je er gewoon niet bij. Je kunt dan wel zeggen: "ja, ik krijg daar stress van, dus dat doe ik niet", maar dan krijg je de sociale stress omdat je het niet hebt.
Dan wordt het nog erger.
Voilà, zoals kinderen die niet naar TV mogen kijken en die zijn dan niet mee, en dat is dan eigenlijk sociaal gezien niet zo leuk voor hen. Als je mee wilt... En ook in bedrijven is dat zo, hè? Wij werken hier op deze manier. In dit bedrijf willen wij openheid en dus werk je in een open office. Met andere woorden: iemand die eerder introvert is... Ja, als die daar wil werken moet die zich daaraan aanpassen. En dat is toch een prikkelfactor. Misschien wil ik gewoon vijf factoren meegeven die ervoor zorgen dat een omgeving stressvoller is. En dan kan je kijken van: in welke mate kan ik daar iets aan doen? Dat is niet altijd zo natuurlijk. En een eerste is de controle, of toch de perceptie van controle. Namelijk: hoeveel controle hebben we over onze omgeving en over de dingen die op ons afkomen. Komt het op ons af en moeten we het maar ontvangen? Ik geef een voorbeeld: customer services. De telefoon gaat en je ontvangt. Dus je hebt weinig controle over wanneer en wie en hoe. Dus dat is van nature een zeer stressvol beroep, omdat die controle zeer laag is.Een ander ding is de voorspelbaarheid, dus die twee liggen dicht bij elkaar. Namelijk: weet je wanneer dat het gaat komen? Onderzoek wijst uit: als we weten wanneer de stress komt?
Dan kan je je voorbereiden.
Voilà, dus het kan nuttig zijn om een keer te kijken: wat zijn de patronen. Of om te proberen een soort voorspelbaarheid zelf te creëren. Een ander ding is uitlaat voor frustratie. Dus wat ik al zei eigenlijk: dat ontladen bij de staat. We hebben dat nodig en mensen die dat vergeten of die dat niet kunnen doen... Niemand om een keer tegen te babbelen of die alles inslikken, dat is niet goed. Dus dat is nu een grappig onderzoek: het is uitgewezen dat manager die hun stress uitwerken op hun medewerkers, dat dat voor de manager een positief effect heeft op zijn stressniveau.
Gaan we dat nu als tip meegeven?
Ja, alleen wordt dat dan natuurlijk doorgegeven in de organisatie. Maar ironisch genoeg helpt dat dus. Sociale steun is natuurlijk ook een heel belangrijke. Dus dat je omringd wordt door mensen die je ondersteunen. Ze doen ook onderzoek naar mensen die een goed sociaal netwerk hebben. Een egalitair sociaal netwerk. Dat die minder stress ervaren of dat die dat veel beter kunnen loslaten. En ook de perceptie of dat het nu beter wordt of slechter. Dus wanneer we de perceptie hebben dat het altijd maar slechter aan het worden is, dat is heel slecht voor het stressniveau.
Oké Benjamin, heel veel prikkels vandaag om mee aan de slag te gaan. Dank je wel voor je komst naar de studio.
Met zeer veel plezier. Dank u om mij uit te nodigen.
Graag gedaan. En u beste kijker: bedankt voor het kijken en alweer tot volgende week.
